‘Naar het noorden’ van Koos Meinderts

Het voorjaar van 2020 staat in het teken van 75 jaar bevrijding. Heel veel nieuwe boeken zijn er over dit thema verschenen. Maar ook bekende titels uit het verleden zijn weer actueel. 'Oorlogswinter' van Jan Terlouw en 'Oorlog zonder vrienden' van Evert Hartkamp zijn  de eersten die dan bovenkomen. Maar er is nog een pareltje, het boek ontving in 2017 nog de Gouden Griffel voor het beste kinderboek van dat jaar.  Het is het ontroerende‘Naar het noorden’ waarin Koos Meinderts de hongerwinter van 1944 – 1945 door de ogen van de elfjarige Jaap tot leven laat komen.  

Bleekneusje
Jaap is met zijn grote zus Nel en jongere broertje Kleine Kees als bleekneusje  samen met een grote groep andere kinderen vanuit Noord Holland naar Friesland gestuurd. In Noord Holland is er nauwelijks nog iets te eten, de kinderen zijn zo ondervoed dat zij naar de wat beter bedeelde provincies in het noorden en oosten worden gestuurd. Met een binnenvaartschip, de luiken gesloten, wordt de oversteek naar Friesland gemaakt.

Familie Schut

Daar aangekomen worden Nel, Jaap en Kleine Kees over verschillende families verdeeld. Jaap komt bij het streng gereformeerde echtpaar Schut terecht. Niets is meer zoals het thuis was, op school wordt Jaap bovendien gepest door een buurjongen die hem maar een uitslover vindt. De ruzie loopt zo hoog op dat Jaap wegloopt om zijn zus Nel op te zoeken.  Bij Nel thuis vindt hij een luisterend oor, en dat niet alleen, er is een brief van zijn moeder. Jaap krijgt wat meer vertrouwen en als hij terug naar de familie Schut gaat, beseft hij dat deze op het oog kille mensen toch veel om hem geven.  Als de lente aanbreekt komen de bevrijders naar het dorp. De kinderen kunnen terug naar hun ouders, maar ook daar moet ieder weer zijn eigen plek veroveren. Want zoals het vroeger was, zo zal het nooit meer zijn.

Oorlogstijd

‘Naar het noorden’ is een ingetogen geschreven oorlogsverhaal. Koos Meinderts hoorde de grote trekken van het verhaal in een aflevering van de door NPO uitgezonden geschiedenisreeks 'Andere tijden'. Vervolgens heeft Meinderts zich grondig gedocumenteerd. Deze ingrediënten geven een schitterend verhaal over een jongen die opgroeit in de oorlog, een verhaal dat je pakt en niet snel vergeten zal worden. Het boek is geschikt voor lezers vanaf tien jaar. Veel volwassenen zullen het boek ook met veel interesse lezen, zeker als ze zelf nog de verhalen uit de oorlogstijd kennen of herkennen. 

‘De schoonmoeder’ van Sally Hepworth

Lucy en haar schoonmoeder hebben vanaf het begin geen klik met elkaar. Lucy vindt Diana afstandelijk, betweterig, zakelijk, kortom allesbehalve een aangenaam persoon.  Ze begrijpt ook niet goed wat haar vrolijke, opgeruimde schoonvader Tom in Diana ziet. Alhoewel het wel overduidelijk is dat die twee dol op elkaar zijn. Ook Lucy’s man Ollie is stapelgek op zijn moeder. Net zoals hij geen kwaad bij haar kan doen. En dan is er nog Ollie’s zusje Nettie. Die heeft het samen met haar flierefluitende man Patrick moeilijk met hun kinderloosheid. Lucy en Ollie hebben daarentegen drie kinderen die dol zijn op hun oma Diana.  Een complexe familie.

Raadsel

Als Lucy en Ollie tien jaar bij elkaar zijn komt het schokkende bericht dat Diana is overleden. Twee politieagenten komen thuis bij hen de boodschap brengen. Er is wat aan de hand met de dood van Diana. Het lijkt op zelfdoding maar er zijn ook wat losse eindjes. Er wordt weliswaar een brief gevonden waarin Diana meldt dat ze na haar diagnose van borstkanker en na het overlijden van haar man Tom  niet verder wil en kan met haar leven. Uit de autopsie blijkt echter dat ze helemaal niet ziek was. De familie staat voor een raadsel, hoe goed kenden ze Diana eigenlijk? En welke rol spelen ze zelf in dit drama?

Karakter

Langzaam maar zeker wordt de raadselachtige aanloop naar de dood van Diana ontrafeld. Hoe ze zo betrokken geraakt is bij de humanitaire hulp aan vluchtelingen. Hoe ze zo hard geworden is, voor zichzelf en voor haar kinderen. Hoe ze toch altijd voor de kleinkinderen klaar staat. Welke geheimen ze meedraagt.  Lucy krijgt soms een beetje inzicht in het karakter van Diana. En met het inzicht komt ook het begrip dat haar relatie met haar schoonmoeder een volwassen relatie is en niet als van een moeder en dochter.

Hoofdmoot

Hepworth vertelt de verhalen van Diana en Lucy afzonderlijk waarbij sommige gebeurtenissen van twee kanten belicht worden.  Hun relatie is de hoofdmoot  van dit lezenswaardige boek, het moordthema speelt wat meer op de achtergrond.  Een fijn boek om op een slecht-weer-zondag in één ruk uit te lezen.

‘De storm’ van Jens Christian Grøndahl

Adam Huus is schrijver. Twintig romans heeft hij op zijn naam staan maar sinds een jaar of vijf is de inkt opgedroogd. Adam heeft geen inspiratie meer.  Dat heeft ook financiële consequenties en nu zijn vrouw Harriët besloten heeft haar lucratieve baan bij een ministerie op te zeggen moeten ze zich beraden op de toekomst. Urgenter is echter de toestand van Harriet’s vader. Hij dementeert en kan eigenlijk niet meer alleen wonen. Adam en Harriët pakken de auto en rijden, ondanks een stormwaarschuwing, van Kopenhagen naar Noord-Jutland.  

Verward

En of het nog niet genoeg is wordt Adam gebeld met het bericht dat zijn dochter uit zijn eerste huwelijk, Rebecca, in verwarde toestand vanuit Tel Aviv vertrokken is naar Denemarken. Ze bivakkeert nu ergens op een Europees vliegveld in de waan dat ze achtervolgd wordt, moeizaam krijgt Adam contact met haar. Hij regelt een ticket zodat ze naar Kopenhagen kan vliegen. Om haar op te halen maakt hij, zodra ze bij Hariiet’s vader zijn, gelijk rechtsomkeer om nogmaals de storm het hoofd te bieden. Met haar veilig in de logeerkamer denkt Adam dat de rust eindelijk weergekeerd is, maar niets is minder waar. Er steken nog een paar stormen op die hij zal moeten trotseren!

Schrijver schrijft over schrijver

In de Volkskrant stond onlangs een rijtje boeken van schrijvers die over een schrijver schrijven. ‘De storm’ stond er niet bij, maar hoort er zeker in thuis. Grøndahl overpeinst  het leven van een schrijver, laat een criticus zeggen dat de fictieve schrijver zo empathisch is, dat de schrijver zo goed de gedachten van zijn hoofdpersonen weer kan geven.  Dat klopt precies en slaat niet alleen op de hoofdpersoon Adam Huus maar ook op Grøndahl zelf.

Netvlies

De uitgewerkte karakters, de filosofische Adam, de praktische Harriët, de wisselvallige Rebecca, de overige personen, ze blijven op je netvlies staan.  Grøndahl schept een wereld waarin je graag een paar uur verblijft. Veel blijkt uiteindelijk een storm in een glas water te zijn. Maar voor dat besef doordringt hebben we kunnen genieten van deze sterke roman.

‘Keizerlijk geel’ van Lucas Zandberg

China is in de negentiende eeuw nog een keizerrijk. De Qing dynastie heerst over het Rijk van het Midden en al haar vazalstaten. Omdat er een nieuwe jonge ongehuwde keizer is kiest zijn stiefmoeder, de  Keizerlijke Gemalin, tien concubines voor hem uit. Eén daarvan is Cixi. Zij wordt ingedeeld in de op één na laagste klasse. Maar Cixi is ambitieus, ze wil het met haar heldere verstand ver schoppen in het leven. Op handige wijze weet ze zich via de Tweede Echtgenote, de favoriete van de keizer, in de kijker te spelen. Cixi raakt zwanger en baart hem een zoon. Als de Keizer in 1861 na een vlucht voor de invallende barbaren overlijdt is het haar zoon die zijn opvolger wordt.

Regentes

Omdat haar zoon nog minderjarig is wordt Cixi samen met de kinderloze Keizerin Niuhuru regentes. Cixi neemt al snel de touwtjes in handen, in feite is zij het die het rijk bestuurt. Als haar zoon op twintigjarige leeftijd overlijdt aan pokken, zorgt Cixi dat er weer een familielid tot opvolger wordt aangewezen. Deze Zaitan is nog erg jong maar getuigt al snel van een pienter karakter. In hem heeft Cixi meer vertrouwen dan ze in haar eigen, ietwat kinderlijke zoon had. Toch lijkt het de verkeerde kant op te gaan. De invloed van de westerse staten en Japan wordt steeds groter, het verzet in eigen land neemt hand over hand toe. Lukt het  Cixi het rijk bijeen houden, de tegenstanders het hoofd te bieden en de Qing dynastie aan de macht houden? De geschiedenis zal het leren.

Intriges

Zandberg geeft een levendig beeld van het leven van Keizerin Cixi. Geschreven als een autobiografie beleven we door haar ogen de intriges aan het hof, de Chinese zeden en gewoonten rond de keizerlijke familie, de invloed van de eunuchen, de denkwijze van het negentiende-eeuwse China. De wreedheden waarbij het doel de middelen heiligt, de  tactische zetten van Cixi, haar berekenende en soms misrekenende strategie om de macht in handen te houden.  ‘Keizerlijk geel’ is een roman, zoals Zandberg in het nawoord benadrukt maar wel een roman waarin hij de geschiedenis geen geweld wilde aandoen.  Een fascinerend boek over een fascinerende vrouw.

‘Adje doet heel druk’ van Adriaan van Dis en Lotte Klaver

Adje is een druk jongetje.  Bij alles wat hij doet slaat zijn fantasie op hol. Een sinaasappelschil verandert in een slang, de mensen staan voor hem in de rij en buigen diep. Hoort hij muziek, gaat hij voor de spiegel staan en wordt  een beroemde dj.  Aan tafel is hij een ridder, hij trekt per ongeluk het tafelkleed van tafel en al het eten komt mee. Onder de douche is hij een vis, bij het afdrogen een ijsbeer.  En altijd druk, druk, druk, druk.

Losbarsten

Ook op school gaat het zo. Adje is altijd alles kwijt. En als het niet kwijt is, lekt het wel, of het zit los of het wiebelt. Adje wiebelt vrolijk mee. Maar juf is niet zo blij met hem: ‘Adje doet heel druk’ schrijft ze in zijn rapport. Dat klopt precies, Adje is ook heel druk. Altijd bezig, altijd met zijn hoofd ergens anders, altijd ver weg met zijn gedachten. Voor juf niet fijn, voor mama niet fijn. Iedereen wil altijd iets van hem: ‘kleed je aan, sta rechtop, doe gewoon’! Adje wordt er gek van, knettergek. Soms groeit de woede diep in hem, Adje wordt groter en groter, een worstelaar.  Zal hij losbarsten?  Of is er nog hoop voor hem?

Knieval

‘Adje doet heel druk’ is uitgebracht als luxe Gouden Boekje, bedoeld voor kinderen vanaf een jaar of vier. Het is het debuut van Adriaan van Dis als kinderboekenschrijver. Ook al is het bedoeld voor kinderen het is en blijft een echt ‘Adriaan van Dis’ boek. Van Dis maakt geen knieval voor zijn jonge lezers, taalgebruik en verhaallijn zijn niet kinderachtig, je hoort als je goed ‘luistert’  Van Dis het boek voorlezen. Helemaal in zijn eigen stijl. De levendige illustraties van Lotte Klaver ondersteunen niet alleen de tekst, ze vertellen het verhaal nog eens in beeldvorm. ‘Adje is heel druk’ is kortom een heerlijk boek voor iedereen van vier tot honderd en een prima uitleg wat druk zijn voor het betreffende kind betekent.