‘De redding’ van Judith Koelemeijer

Het is januari 2010, een koude wintermaand, als Leah en Mirjam in Haarlem naar een lezing over filosofische wijsbegeerte gaan. Ze kennen elkaar niet en dat zou ook zo gebleven zijn als er niet dat ingrijpende ongeluk was gebeurd. Het is de zeventigjarige Leah die nog even een parkeerkaartje achter de voorruit van haar auto wil doen. Het is zo koud dat ze op de bestuurdersstoel gaat zitten. Er is wat gehannes met haar jas, ze zoekt de sleutels van de auto, kan ze niet vinden en hoe het gebeurt weet ze niet maar de auto begint te schuiven, zo de Leidsche Vaart in. Ze was al zo beducht om aan de rand van het water te parkeren, maar sprak zichzelf toe dat ze niet zo kinderachtig moest doen. Nu dobbert ze naar het midden van de vaart, wat kan ze doen, hoe komt ze hier uit? 

Oranjekade

Student Mirjam heeft lang getwijfeld of ze naar de lezing zal gaan. Eigenlijk wilde ze wel maar het was ook alsof ze nog een bevestiging van iemand wilde. Van haar hoogleraar bijvoorbeeld. Nu komt ze op een holletje aanlopen, heeft zich moeten haasten om op tijd te zijn. Als ze op de Oranjekade aankomt ziet ze een auto in de donkere vaart drijven. Er zit iemand in, een man, hoe kan ze helpen? Ze klimt in een boot maar vanaf daar kan ze niets uithalen. Terug de kade op waar inmiddels veel mensen staan. Ze kijken, ze filmen, ze praten, zijn ongerust maar doen niets. Dat kan niet denkt Mirjam, iemand moet iets doen. De auto ligt al bijna helemaal onder water als Mirjam een hand ziet bewegen. En ze neemt een besluit dat haar leven voor altijd zal veranderen. 

Novelle

Judith Koelemeijer hoorde via het tijdschrift Libelle over deze gebeurtenis. Zij vroegen haar contact met beide vrouwen op te nemen, een interview af te nemen en daarna een vervolgverhaal te schrijven. Koelemeijer was echter druk met haar biografie over Etty Hillesum en gaf de opdracht terug. Toch liet het verhaal haar niet los. Na de voltooiing van de biografie zocht ze contact met Leah en Mirjam. Ze waren bereid hun verhaal nogmaals te vertellen met als resultaat deze zeer leesbare novelle, waarin niet alleen de gebeurtenis maar ook hun levens belicht worden.  

‘De wonderverteller’ van Lida Dijkstra

De dertienjarige Maria della Pietra werkt in 1298 in de gevangenis in Genua. Als vondeling kwam ze bij de nonnen terecht, ze vroeg te veel, was te luidruchtig voor het klooster, daarom is ze hiernaartoe gestuurd. In de gevangenis zit Marco Polo, na een nederlaag in de strijd tussen Genua en Venetië is hij hier opgeborgen. Hij zit er voor die tijd luxueus, grote zaal, veel bezoek en hij is altijd vriendelijk. Behalve het moment dat de cipiers zijn reisjas weghalen. Furieus is hij, het helpt niets. Maria brengt hem zijn eten, blijft lang bij zijn cel rondhangen, geniet van de verhalen die ze stiekem aanhoort. Dat is beter dan de vloeren schrobben. 

Muisje

Het duurt niet lang voor Marco Polo haar opmerkt. Want ook bij hem kan ze haar mond niet houden, er liggen altijd vragen op het puntje van haar tong. Topina noemt hij haar, muisje. Ze proeft die naam, het past bij haar, onzichtbaar als een muisje gaat ze door de gangen van de gevangenis. Dankzij haar komt Marco Polo in contact met Rustichello da Pisa, een medegevangene die de hele dag schrijft. Een cel vol met perkamenten vellen heeft, een pot met ganzenveren en zijn eigen inkt maakt. Alleen met die materialen is hij rustig, kan hij zijn verhalen opschrijven. Het lukt Topina de sleutels van beider cellen na te laten maken en ’s avonds als het rustig is, brengt ze Rustichello naar Messer Marco toe. Zelf zit ze dan in een hoekje met open mond te luisteren naar de reizen die Marco Polo heeft gemaakt. Over water en door woestijnen helemaal naar Cambalu en Shangdu in wat nu China is. Op zoek naar de heerser van het grootste rijk in het verre oosten, de kleinzoon van Djenghis Khan. 

Fantastisch taalgebruik

Lida Dijkstra heeft een prachtige manier gevonden de avonturen van Marco Polo weer te geven. Spannend, met uitleg in aparte kolommen. Haar taalgebruik is fantastisch. Wie een woord als beviezevoetstapt kan verzinnen, wie een oorlog kan omschrijven zoals zij dat doet, heeft mijn hart gestolen. De mooie illustraties van Djenné Fila, de verklarende woordenlijst en de kaart van de reis maken dit een (jeugd)roman voor iedereen die van geschiedenis, van avonturen en van spannende verhalen houdt.  En ook heel geschikt voor de literatuurlijst op een middelbare school.

‘Een oude schuld’ van Alexander Oetker en Thi Linh Nguyen

Het lijkt een warme dag te worden in Berlijn. Hoewel het nog vroeg is zijn er bij de kinderopvang al veel kinderen die gezellig buiten spelen. Eén leidster heeft een oudergesprek, de ander gaat een poepluier verschonen. Als ze weer buiten komt, telt ze één kind te weinig. De kleine Emily, twee jaar oud, is verdwenen. Navraag bij de andere kinderen leert dat Emily door haar papa opgehaald is. Maar er staat voor haar helemaal geen vader op papier, die is buiten beeld. De politie wordt ingeseind, die probeert zonder er veel ruchtbaarheid aan te geven, te achterhalen wat er met het kind gebeurd is. 

Voorzichtigheid

Commissaris Alexander Schmidt wordt op de zaak gezet. Ze proberen de moeder van Emily te bereiken, maar die pakt haar telefoon niet op. Via haar werk dan maar. Een hele puzzeltocht begint, maar ze blijft onbereikbaar. Ten langen leste betreden ze haar woning en zien tot hun schrik dat de vader een notoire crimineel is. Haast en voorzichtigheid is dus geboden. 

Bankoverval

In Rheinsberg, iets ten noorden van Berlijn vindt een bankoverval plaats. Wat een snelle greep in de kas zou moeten zijn, loopt uit op een gijzelingsdrama. Onder de gegijzelden een oude vrouw, een zwangere vrouw, de burgemeester en twee bankemployees. Er wordt geschoten, al snel blijkt de overvaller een vrouw te zijn. Een vrouw in paniek, wiens gemoed alle kanten opschiet. Linh-Thi Schmidt is hier de politieagent ter plaatse. Ze heeft de leiding strak in handen, ze wil absoluut voorkomen dat de DSI, het interventieteam uit Berlijn, de bank zal bestormen. Ze neemt daarom een verrassend besluit waardoor de hele zaak een totaal andere wending krijgt. 

Verweven

Alexander en Linh-Thi Schmidt zijn een koppel, beiden werken bij de politie, hij in Berlijn, zij als korpsbeheerder in een kleine stad. Samen hebben ze een lange geschiedenis, Alexander zag als jonge agent Linh-Thi in de Vietnamese snackkraam van haar ouders. Op een gegeven moment raakten hun levens verweven maar verloren ze elkaar ook weer uit het oog.  

Het nieuwe schrijversduo Oetker en Nguyen weten deze interessante personages werkelijk tot leven te wekken. Bovendien komt de lezer veel over de Vietnamese bevolkingsgroep in Berlijn te weten. Oetker is een in Duitsland gelauwerde auteur met tientallen titels op zijn naam, voor Nguyen is dit haar debuut.

‘Een onbekend kind’ van Aliëtte de Vries

April 1945 is de maand dat de dorpen en steden in Salland bevrijd worden van de Duitse bezetting en onderdrukking. Raalte vanaf  9 april, Ommen op 11 april, Heino op 12 april, Wijhe en Olst op 13 april.  Groot was de vreugde, maar soms werd die overschaduwd door laatste zwarte bladzijden. Zo werden in Heino een dag voor de bevrijding 66 mannen gegijzeld en naar Zwolle afgevoerd en was er in Wijhe op 7 mei het drama van de munitieramp. De oorlog was voorbij, het duurde echter lange tijd voordat alle feiten van de oorlog bekend waren. Zo ook het lot van ‘Unbekannte Kinder’. 

Onbekende mensen

Hetty Frankenhuis wordt op 9 april 1941 in Enschede geboren. Ze is de dochter van Sal en Rozet Frankenhuis. In 1942 moet de familie onderduiken, Hetty wordt aan onbekende mensen meegegeven en komt in Friesland terecht. Sal en Rozet worden opgepakt en op transport naar Westerbork gezet. In Zwolle wordt de hoogzwangere Rozet uit de trein gehaald, Sal gaat na verblijf in Westerbork op transport naar Auschwitz. Rozet duikt onder en zal de oorlog overleven. 

Laatste transport

Hetty is dan al een tijd in Friesland bij de familie de Vries.  Ze is te jong om te verbergen. Het hele dorp Bozum weet ervan, niemand denkt erover om hen aan te geven. November 1943 gaat het helaas toch mis, een ander Joods stel dat bij de familie de Vries in onderduik zit, wordt verraden en ook Hetty gaat mee naar Westerbork. Omdat onderduikgever Jan gezegd heeft dat Hetty het kind van een Duitser is, wordt er aan haar identiteit getwijfeld en blijft ze lang in het weeshuis in Kamp Westerbork. Maar op 13 september 1944 gaat ze met het laatste transport richting Bergen-Belsen. 

Familie De Vries

De familie De Vries blijft met Hetty bezig. Hoe is het met haar afgelopen? Is ze er nog? En waar dan? Aliëtte, lerares geschiedenis, zoekt het uit. Ze verdiept zich in het lot van de ‘onbekende kinderen’ en dat van Hetty en haar familie. Komt bij de Joodse gemeenschap in Enschede terecht, hoort van het levensreddende werk van Dominee Overduin. Haar stijl is onopgesmukt en zakelijk. Juist daardoor maakt het boek grote indruk. De vele foto’s hebben daar een flink aandeel in, de bronnenlijst is indrukwekkend. En ja, Hetty wordt gevonden, ze heeft het allemaal overleefd.

'Zarafa’ van Barbara Rottiers

De giraf Zarafa is een geschenk van de Pasja van Egypte aan de koning van Frankrijk, Karel X. De Fransen hebben in het begin van de negentiende eeuw een fascinatie voor Egypte. Napoleon is één van de aanjagers voor deze adoratie.  Er zijn veel opgravingen van oude tempels en graftombes, de sfinx van Gizeh wordt gevonden en de hiërogliefen worden eindelijk ontcijferd. Door zijn oorlogszuchtige beleid was de Pasja in ongenade gevallen bij de koning. Om dat te veranderen bedacht hij een kostbaar en zeer bijzonder cadeau: een giraf. 

Regenjas en schoenen

Eerst moest het beest nog gevangen worden, in Soedan. Het was nog een kalf, werd bij de moeder weggehaald die daarna doodgestoken werd. Langs de Nijl ging het richting Alexandrië, daarna op de boot naar Marseille en vervolgens weken in quarantaine vanwege de pest.  Aansterken en acclimatiseren in de stad zelf, waarna een voettocht naar Parijs volgt. De Fransen zijn stapelgek op het dier. Overal lopen dorpsbewoners en stedelingen te hoop om dit extravagante dier te bewonderen, ze wordt als een rockster onthaald.  Zarafa wordt goed verzorgd, ze krijgt zelfs een regenjas en schoenen om haar tegen het weer in Frankrijk te beschermen. Uit Egypte zijn Hassan en Atir meegekomen, hun inzet komt goed van pas. Vooral Atir kan prima met haar overweg en weet wat een giraf graag eet en hoe gevoelig ze is. Na aankomst in Parijs leeft Zarafa nog achttien jaar, uitzonderlijk lang voor een giraf in gevangenschap. 

Charme

Barbara Rottiers heeft een prachtig concept gevonden om dit verhaal te vertellen. Zo is zijzelf aan het woord maar neemt Zarafa de hoofdmoot voor haar rekening. Daarnaast is er Pieter, dierverzorger van de giraffes in een dierentuin in West-Vlaanderen die alles over de dieren weet. Wordt er geciteerd uit het dagboek dat Hassan bijhield, zijn er brieven, interviews en grappige opmerkingen. Maar bovenal zijn er haar illustraties, lief, zacht, komisch, zij onderstrepen het verhaal niet alleen maar zijn bijna een verhaal op zich. Rottiers is een Vlaamse, haar taalgebruik is navenant. Een enkele lezer kan zich daar mogelijk aan storen, voor velen zal het dit boek echter extra charme geven. 

Zarafa was al eens eerder hoofdpersoon in het boek ‘Kom Atir, kom” van Agnita de Ranitz. Klik hier voor die aflevering van Boek van de Week in 2020.