‘Naar zachtheid en een warm omhelzen’ van Adriaan van Dis

Het is zelden dat ik een boek aanprijs dat in den lande al zoveel aanprijzing en belangstelling gehad heeft.  Overal besproken is. Toch doe ik deze week een poging. Want deze roman van Van Dis is zo prachtig en inlevend geschreven. Niet alleen met oog voor zijn eigen jeugd als jongetje van negen. Nee, vooral om zijn warme herinneringen aan Ommie. De dienstmeid (en zoveel meer) van zijn grootvader bij wie hij lange tijd logeert. 

Frisse lucht

Adriaan groeit op in een ontwricht gezin. Zijn moeder en drie zussen hebben een Jappenkamp overleefd. De vader van de meisjes is omgekomen. Zijn moeder leert in Indonesië zijn vader kennen, komt met nieuwe man en kinderen naar Nederland. Daar wordt Adriaan geboren. Zijn vader is mentaal geknakt door de oorlog, in het grote huis in de duinen waar ze wonen verblijft hij in een donkere kamer, is afwisselend kwaad of onbereikbaar. Deze omstandigheden missen hun uitwerking op Adriaan niet, hij is bang en ziekelijk. Een portie frisse lucht zal hem goed doen. Zo komt hij bij zijn grootvader en Ommie terecht. 

Brekebeentjes

Grootvader van Dis heeft boerderijen, woont echter in de stad en int alleen nog de opbrengst van zijn pachters. Ommie is al jaren dienstmeid bij hem. Zo lief en warm als zij is, zo hardvochtig en afstandelijk is grootvader. Adriaan raakt gefascineerd door Ommie. De manier waarop ze met mensen omgaat. Brekebeentjes in huis haalt, ze van eten voorziet, een knoop aanzet, pepers verbouwt in de moestuin voor de arme vrouw die haar kind aan de nonnen verloor. Altijd is ze met mensen in de weer. Haar geheime plakboeken uit de oorlog, Adriaan kan er niet vanaf blijven. Alles wil hij erover weten. Maar Ommie laat niets los. 

Brieven

Van Dis denkt vaak terug aan Ommie. Hoewel hij weinig over haar weet, alleen haar voornaam Jans, niet eens een achternaam. Hij gaat op zoek, reist af naar de stad van zijn grootvader, vindt verre familieleden die nog brieven van haar hebben. Hij ontdekt meer kanten van Ommie, haar prachtige taalgebruik bijvoorbeeld. Laat zich informeren over de positie van dienstmeiden in die tijd en raakt geïnspireerd door het boek van Tialda Hoogeveen daarover. Zo brengt hij Ommie weer tot leven, de warme ‘grootmoeder’ bij wie hij zich geborgen wist.